کلاچ (یا Drag) چیست؟

سیستم کلاچ وسیله ایست مکانیکی که فشاری متغیر بر اسپول نخ یا سیستم محرکه وارد می­کند تا به صورت یک ترمز اصطحکاکی در مقابل آن عمل نماید. این سیستم پس از به قلاب افتادن ماهی، مقاومت را به گونه­ای بر نخ ایجاد می­کند تا بدون پاره شدن نخ به بیرون کشیدن ماهی کمک نماید. به کمک چوب انعطاف­پذیر و مهارت­های ماهیگیر، سیستم کلاچ اجازه می­دهد تا ماهی­هایی سنگین­تر از وزن قابل تحمل نخ صید شود.

مجموعه سیستم کلاچ معمولا شامل تعدادی دیسک (واشر) می­شود که به صورت گروهی بر روی میله اسپول یا در برخی موارد بر روی میله محرکه قرار داده شده­اند. اصولا یک پیچ یا اهرم وجود دارد که واشرها را به هم می­فشارد؛ هرچه فشار بیشتر باشد مقاومت بیشتری تولید خواهد شد. واشرهای کلاچ معمولا از موادی مانند فولاد، تفلون، فیبر کربن، پلاستیک­های تقویت شده و یا آلیاژهای فلزی ساخته می­شوند. از آنجایی که یک ماهی بزرگ می­تواند قدرت کششی فراوانی تولید کند، چرخ­هایی با نیروهای کلاچ بالاتر از موادی سخت­تر و مقاوم­تر در برابر حرارت استفاده می­کنند. یک سیستم کلاچ خوب باید پایدار، بادوام و روان باشد.

چرخ­های اسپینینگ دو نوع کلاچ دارند: جلو (Front) یا پشت (Rear). کلاچ­های نوع جلو که پیچی تنظیم کننده بر روی اسپول دارند از نظر مکانیکی ساده­تر و معمولا در کارایی و توانایی تولید نیروهای بالاتر پایدارتر هستند. کلاچ­های نوع پشت با پیچی تنظیم کننده در زیر چرخ، از نظر مکانیکی پیچیده­تر بوده و معمولا به اندازه نوع جلو دقیق یا روان نیستند چون خود کلاچ اغلب بخشی از میله محرکه است و نه بر روی اسپول. به هر حال تنظیم کردن آنها در هنگام مبارزه آسان­تر است.

چرخ­های بالای چوب (ترولینگ یا بیت کستینگ) معمولا شامل یکی از دو نوع کلاچ ستاره­ای (Star) یا اهرمی (Lever) می­شوند. پرکاربردترین و ساده­ترین نوع کلاچ ستاره­ای است. علت نام­گذاری این نوع کلاچ شکل ستاره مانند پیچ تنظیم کننده آن است. کلاچ­های ستاره­ای با چرخش پیچی عمل می­کنند که فشار روی واشرها (که عموما بر روی دنده محرک اصلی قرار دارند) را افزایش یا کاهش می­دهد. چرخ­های با کلاچ ستاره­ای اصولا اهرمی جداگانه دارند که به چرخ اجازه می­دهد تا با خلاص کردن اسپول در حالت اسپول آزاد (Freespool) عمل نماید و اسپول با کمترین اصطحکاکی بچرخد. وضعیت اسپول آزاد در پرتاب استفاده می­شود و همچنین به نخ یا طعمه زنده اجازه حرکت آزادانه را خواهد داد.

کلاچ­های نوع اهرمی به صورت پله­ای فشار را بر روی واشرهایی که بر روی خود اسپول قرار دارند وارد می­کنند. بیشتر این کلاچ­ها موقعیت­های کلاچ از پیش تعریف شده­ای دارند برای حالت­های حمله (فشار کم تا قلاب از دهان ماهی خارج نشود)، کامل (پس از نشستن قلاب در دهان ماهی به کار می­رود) و اسپول آزاد. چون واشرها بر روی اسپول قرار گرفته­اند بنابراین می­توانند بزرگ­تر باشند و مقاومت و چرخش روان­تری از خود نشان دهند. ضعف این نوع کلاچ این است که در حالت اسپول آزاد ممکن است مقداری مقاومت ناخواسته وجود داشته باشد که به علت چگونگی عملکرد و طراحی کلاچ اهرمی می­باشد.

نوید عباسی