کلاچ (یا Drag) چیست؟
سیستم کلاچ وسیله ایست مکانیکی که فشاری متغیر بر اسپول نخ یا سیستم محرکه وارد میکند تا به صورت یک ترمز اصطحکاکی در مقابل آن عمل نماید. این سیستم پس از به قلاب افتادن ماهی، مقاومت را به گونهای بر نخ ایجاد میکند تا بدون پاره شدن نخ به بیرون کشیدن ماهی کمک نماید. به کمک چوب انعطافپذیر و مهارتهای ماهیگیر، سیستم کلاچ اجازه میدهد تا ماهیهایی سنگینتر از وزن قابل تحمل نخ صید شود.
مجموعه سیستم کلاچ معمولا شامل تعدادی دیسک (واشر) میشود که به صورت گروهی بر روی میله اسپول یا در برخی موارد بر روی میله محرکه قرار داده شدهاند. اصولا یک پیچ یا اهرم وجود دارد که واشرها را به هم میفشارد؛ هرچه فشار بیشتر باشد مقاومت بیشتری تولید خواهد شد. واشرهای کلاچ معمولا از موادی مانند فولاد، تفلون، فیبر کربن، پلاستیکهای تقویت شده و یا آلیاژهای فلزی ساخته میشوند. از آنجایی که یک ماهی بزرگ میتواند قدرت کششی فراوانی تولید کند، چرخهایی با نیروهای کلاچ بالاتر از موادی سختتر و مقاومتر در برابر حرارت استفاده میکنند. یک سیستم کلاچ خوب باید پایدار، بادوام و روان باشد.
چرخهای اسپینینگ دو نوع کلاچ دارند: جلو (Front) یا پشت (Rear). کلاچهای نوع جلو که پیچی تنظیم کننده بر روی اسپول دارند از نظر مکانیکی سادهتر و معمولا در کارایی و توانایی تولید نیروهای بالاتر پایدارتر هستند. کلاچهای نوع پشت با پیچی تنظیم کننده در زیر چرخ، از نظر مکانیکی پیچیدهتر بوده و معمولا به اندازه نوع جلو دقیق یا روان نیستند چون خود کلاچ اغلب بخشی از میله محرکه است و نه بر روی اسپول. به هر حال تنظیم کردن آنها در هنگام مبارزه آسانتر است.
چرخهای بالای چوب (ترولینگ یا بیت کستینگ) معمولا شامل یکی از دو نوع کلاچ ستارهای (Star) یا اهرمی (Lever) میشوند. پرکاربردترین و سادهترین نوع کلاچ ستارهای است. علت نامگذاری این نوع کلاچ شکل ستاره مانند پیچ تنظیم کننده آن است. کلاچهای ستارهای با چرخش پیچی عمل میکنند که فشار روی واشرها (که عموما بر روی دنده محرک اصلی قرار دارند) را افزایش یا کاهش میدهد. چرخهای با کلاچ ستارهای اصولا اهرمی جداگانه دارند که به چرخ اجازه میدهد تا با خلاص کردن اسپول در حالت اسپول آزاد (Freespool) عمل نماید و اسپول با کمترین اصطحکاکی بچرخد. وضعیت اسپول آزاد در پرتاب استفاده میشود و همچنین به نخ یا طعمه زنده اجازه حرکت آزادانه را خواهد داد.
کلاچهای نوع اهرمی به صورت پلهای فشار را بر روی واشرهایی که بر روی خود اسپول قرار دارند وارد میکنند. بیشتر این کلاچها موقعیتهای کلاچ از پیش تعریف شدهای دارند برای حالتهای حمله (فشار کم تا قلاب از دهان ماهی خارج نشود)، کامل (پس از نشستن قلاب در دهان ماهی به کار میرود) و اسپول آزاد. چون واشرها بر روی اسپول قرار گرفتهاند بنابراین میتوانند بزرگتر باشند و مقاومت و چرخش روانتری از خود نشان دهند. ضعف این نوع کلاچ این است که در حالت اسپول آزاد ممکن است مقداری مقاومت ناخواسته وجود داشته باشد که به علت چگونگی عملکرد و طراحی کلاچ اهرمی میباشد.
نوید عباسی